تیتر یک - جایی برای پرواز اندیشه‌های خوب

۴  دی  ۱۳۸۹

تیتر یک - در منابع خمسه قدرت یعنی سیاست، اقتصاد، نظامی‌گری، اجتماع و فرهنگ، هنرمندان و فرهنگیان از یک سو و نظامیان با نزدیک شدن به مفهوم شهادت، دینی تر ازحوزه‌های سیاست و اقتصاد هستند. به گزارش سرویس جنگ نرم مشرق، حسن عباسی تحلیلگر مسایل استراتژیک با حضور در برنامه هفت ،به تحلیل مفهوم سینمای دینی و مذهبی در ایران و جهان پرداخت. دکتر حسن عباسی از اساتید برجسته علوم استراتژیک، در خصوص سینمای دینی در ایران و جهان گفت: اکثر فیلم‌هایی که عموم مردم به نام سینمای دینی می‌شناسند، صرفا سینمای تاریخی است و اگر بخواهیم به آن‌ها نمره بدهیم، نمره ی سینمای تاریخی می‌گیرند یک برهه ای از تاریخ را روایت می‌کنند، نه سینمای دینی. وی فیلم‌هایی همچون مختارنامه، مریم مقدس در ایران و ده فرمان و ال سید در سینمای غرب را فیلم‌هایی تاریخی دانست و گفت: این فیلمها برهه ای از تاریخ را روایت می‌کنند و محتوای دینی آن‌ها در حداقل است. فیلم دینی این است که بتواند یک حس دینی را به مخاطب منتقل کند.

عباسی با اشاره به فیلم‌هایی همچون طلا و مس و ترومن شو تصریح کرد: فیلمی‌همچون طلا و مس یک مضمون دینی را در غالب یک حس به مخاطب منتقل می‌کند، و عشق به همسر را نه از نوع شهوت و بلکه از این جهت که وی یک انسان است را به خوبی نمایش می‌دهد.

این کارشناس مسایل فرهنگی با تفکیک بین دو چهارچوب تصوری متمایز حکمت هنر و فلسفه هنر به تشریح این موضوع پرداخت و گفت:

هنر همواره از مجرای وحی به انسان الهام می‌شود و نمی‌تواند خارج از مقوله و چهارچوب وحی باشد . این وحی یا وحی الهی است و یا وحی شیطانی.

این استاد دانشگاه افزود: فلسفه هنر ، تبدیل وحی شیطانی به گزاره‌های ذهنی و فکری با زبان غریزه است ، وسپس تبدیل این ذهنیت به حس است. چنین هنری ماهیت اغواگری و سرگرمی‌دارد. درحالیکه حکمت هنر تبدیل وحی الهی به عقل با زبان فطری و سپس تبدیل عقل و مکنونات قلبی به حس است. چنین هنری همواره به ارشاد و اعتلای انسان نیل می‌کند. اما متغیر اصلی در تفکیک این دو حوزه متفاوت هنر، جنبه ی اغوا و ارشاد آنهاست.

رییس مرکز بررسی‌های دکترینال پس از نقد اینترتینمنت (entertainment) به عنوان محصول وحی شیطانی و فلسفه ی هنر غربی و با جایگزین نمودن حکمت هنر و ماهیت ارشاد و اعتلای آن بحث سینمای دینی را اینگونه تشریح کرد:

برای آنکه سینمای دینی را از دل قرآن استخراج نماییم، نیازی نیست که برای سینماگران خودکلاس تفسیر قرآن بگزاریم، بلکه یک سری انگاره‌های دینی در قرآن وجود دارد که معمولا با “انّ” یا “قد” در ابتدای فراز قرآنی آغاز می‌شوند. این آیات دکترین‌های قرآنی هستند که سنت‌های الهی هستند و تغییر ناپذیر هستند و هنرمند بدون بررسی تاریخ برای رسیدن به این دکترین‌ها، میتواند این انگاره‌ها را دستمایه ای برای ساخت فیلم دینی قرار دهد. ضمن اینکه یک سریگزاره‌های تشریعی نیز در تعالیم دینی مانند “قاعده ی نفی سبیل”وجود دارد که راه را بر کفار برای تسلط بر مسلمین می‌بندد. به گونه ای که با این قاعده در ژانر سینمای دینی دیگر نمی‌توان فیلمی‌چون از کرخه تا راین داشت که زن مسلمان – که در مبانی هنر در یونان باستان که به آن گایا می‌گویند، نماد عقیده و سرزمین است- به عقد مرد اجنبی درآید.

این منتقد سریالهای غربی با تشبیه صحنه تئاتر به عالم هستی، و فیلم برداران پشت دوربین به کاتبان اعمال و افعال، اصالت را از آن مخاطبی دانست که پشت تلویزیون نشسته و به صحنه‌های تئاتر نگاه می‌کند و اظهار داشت: عالم هستی هم همینگونه است، به این مفهوم که ما انسانها می‌دانیم که خدایی هست و به اعمال و افکار و افعال انسانها مسلط است، لذا اصالت از خداست.

این استاد دانشگاه سپس فیلم ترومن شو با بازیگری جیم کری را نمونه یک فیلم دینی که به انتقال مفهوم اصالت می‌پردازد عنوان کرد و گفت: در این فیلم جیم کری در دنیایی زندگی می‌کند که مردم کشورش اعمال او را از طریق دوربین‌ها می‌بینند، در حالی که خودش از این موضوع خبر ندارد و زمانی که متوجه می‌شود به فکر نوع رفتارهایش می‌افتد.

وی در ادامه سخنانش، ارائه مفاهیم قرآنی در قالبی هنری را ضروری دانست و گفت: ما در قرآن آیه‌هایی داریم که با “اِنّ” آغاز می‌شود، این آیه‌های دکترین‌های زندگی جوامع بشری باید قرار بگیرد، به عنوان مثال فیلم طلا و مس، مفهوم آیه “ان مع العسر یسرا” را با یک حس هنری به مخاطب انتقال می‌دهد.

وی افزود: این در صورتی است که معنای این آیه به اشتباه برای مردم گفته شده است، در این آیه بعد از “اِنّ”، واژه “مع” آمده است که به معنای “با” است، لذا آیه اشاره می‌کند که با سختی، آسانی است.

وی گفت: در زندگی‌های امروزی شاهدیم که مردم تلقی دیگری از این آیه دارند به این صورت که این آیه اینگونه برایشان جا افتاده که “ان بعد العسر یسرا”، یعنی بعد از هر سختی، آسانی است.

در ادامه رئیس مر کز بررسی‌های دکترینال با اشاره به سخن رهبر انقلاب در جمع هنرمندان که فرمود کسی چیزی به شما نداده است که از شما مطالبه کند، تصریح کرد: جامعه دانشگاهی و حوزوی ما باید به این نکته توجه کنند که، این عیب هنرمند و کارگردان نیست که فیلم دینی نمی‌سازد، چون کارگردان نمی‌داند فیلم دینی چیست، چون فقه نمی‌داند، لذا این وظیفه جامعه دانشگاهی و حوزوی است که باید بیاید بگوید این این آیه قرآنی چنین مفهومی‌دینی در بردارد، از اینجاست که کارگردان می‌تواند آنرا در قالب یک فیلم روایت کند و فیلم دینی بسازد.

عباسی تعداد فیلم‌های دینی ساخته شده در کشورمان را بسیار ناچیز خواند و با بیان اینکه حتی بسیاری از کارگردانان وقتی فیلمی‌می‌سازند نمی‌دانند که فیلم دینی ساخته اند گفت: یک کارگردان می‌رود فیلمی‌می‌سازد وقتی از او می‌پرسیم فیلم دینی ساخته ای می‌گوید نه من قصدم این نبوده، چون نمی‌داند فیلم دینی چیست.

حسن عباسی با تاکید بر اینکه در ۵ منبع قدرت یعنی  سیاست ، اقتصاد، نظامی‌گری، اجتماع و فرهنگ، هنرمندان و فرهنگیان از یک سو و نظامیان با نزدیک شدن به مفهوم شهادت، دینی تر هستند لذا در حوزه‌های سیاست و اقتصادبه شدت غیردینی هستیم،به موضوع بانکداری اسلامی‌پرداخت و اظهار داشت: در قرآن آمده است که ربا به جنگ با خدا رفتن است، و میدانیم که بانک اصلا بر پایه ربا برقرار شده است.

حسن عباسی،استاد برجسته حوزه استراتژی با اشاره به فیلم مستندی به نام “ترقی پول” که نایل فرکوسن، استاد دانشگاه‌هاروارد در سال گذشته در خصوص ریشه‌های تاریخی بانک ساخته است گفت: فیلم تاجر ونیزی همین موضوع را به تصویر می‌کشد، در ونیز آن زمان که خیابانها آب بود، پیاده رو‌ها هم مسقف بوده است، یهودیانی که ربا می‌دادند، روی یک صندلی می‌نشستند که اسم آن صندلی را گذاشتند “بانک”، بعدها ساختمانهایی را ساختند و به جای آن صندلی درون ساختمان به ربا دادن پرداختند، حالا امروز می‌گوییم بانکداری اسلامی، یعنی جنگ با خدای اسلامی.

این استاد دانشگاه همچنین به موضوع رشد و غی اشاره کرد و اظهار داشت: ما دو مفهوم در قرآن داریم، یکی رشد و دیگری غی، فیلم دینی می‌تواند هم رشد دهد و هم غی، هنرمند باید بتواند جامعه را با هنر خود رشید کند، و با مفهوم رشد، هنرمند مرشد تلقی می‌شود. این دو مفهوم از ضرورتی ویژه برخوردارند که باید به آن توجه شود.