تیتر یک - جایی برای پرواز اندیشه‌های خوب

تیتر یک - در سال 89 خبری در پایگاه تحلیلی- خبری مشرق با عنوان "موافقت پادشاه عربستان با تخریب کامل مسجدالحرام" منتشر گردید. این خبر از طرحی جدید برای توسعه مسجدالحرام پرده بر می‌داشت که توسط شرکت انگلیسی معماری اتکینز و همکاری دو معمار مدرن به نام نورمن فاستر و زاها حدید، تهیه شده بود. این شرکت، طرح جدید توسعه مسجدالحرام را برای افزایش جمعیت زائران به 5میلیون نفر به پادشاه عربستان ارائه داد که در مرحله یک اجرای آن تخریب قسمتی از مسجدالحرام، و در مرحله دوم  و سپس سوم آن، تخریب کامل مسجدالحرام به غیر از بنای کعبه دنبال می شود.

 

اکنون این طرح با سرعت تمام درحال اجراست و در پی اجرای مرحله ی اول آن (فاز یک) بخش شمال و شمال غربی جداره مسجدالحرام از ابتدای سعی صفا و مروه تا انتهای باب الفتح تخریب شده است که به نقد آن خواهیم پرداخت.

 

***طراح پروژه توسعه مسجد الحرام

طراح اصلی توسعه مسجد الحرام، شرکت انگلیسی اتکینز است که 800 معمار حرفه‌ای در آن کار می کنند و طرح مذکور را با سرپرستی تیم معماران توسط زاها حدید (معمار آوانگارد عراقی الاصل، به سبک فولدینگ) و نورمن فاستر (معمار انگلیسی، به سبک هایتک) طراحی نموده‌اند.  
 نورمن فاستر از مشهورترین معماران عصر ماست که صاحب سبک خاص خود در معماری هایتک بوده و برخی طرح های او به معماری پایدار و سبز نیز نزدیک است. او معماری اتریشی الاصل و یهودی زاده بوده و براساس شریعت اسلام حق ورود به مسجدالحرام را ندارد.
 

 

***نقد طرح

طرح حاضر بیش از هرچیز بر طراحی های سانتیاگو کالاتراوا معمار اسپانیایی صاحب سبک بیونیک در معماری مشابهت دارد (که از اندامواره های جانوران و اسکلت جانوران بزرگ جثه برای سازه بنای خود الهام می‌گیرد). این طرح از نمای جانبی نیز شباهت زیادی به ستون فقرات جانداران عظیم الجثه دارد.

 

تصویری از یکی از طرح های اجرا شده ی سانتیاگو کالاتراوا معمار اسپانیایی صاحب سبک معماری بیونیک

تصویری از نمای جانبی و دید ناظر طرح توسعه مسجدالحرام که مشابهت شکلی به آثار کالاتراوا دارد

در این طرح یک جبهه کامل از مسجد الحرام تخریب می شود و به جای آن طرح جدیدی که شامل مسجدی بزرگ است ساخته می شود. این مسجد همان رواق هایی است که به سمت کعبه شیب دارد و به پنج دروازه عظیم الجثه با نقوش هندسی اسلامی به ارتفاع 38 متر ختم می شود. این دروازه ها در هنگام انجام  مراسم مذهبی و برگزاری نماز برای محدود کردن فضای اطراف کعبه بسته می شود و صرفا در ماه رمضان و ایام حج تمتع گشوده می شود.

نکته اساسی آنجاست که معماری مسجد الحرام باید به گونه‌ای باشد که، حافظ حرمت کعبه بوده و توجه قلبی حجاج را به سوی کعبه معطوف کند؛ نه آنکه معماری این مسجد دعوت به معماری خود کند و حجاج ره کعبه را گم کنند!
معماری مسجد الحرام آرامشی باید به حاجیان بدهد که جز کعبه نبینند؛ نه آن که چنان شیفته یا مرعوب تکنوسیویلایز (تمدن تکنیکی) شوند که در پیچ و خم پله برقی ها و طاق و تویزه های اوج گرفته( که به دلیل عدم رعایت مردم واری لاجرم به تحقیر انسان می انجامد) راه آسمان را فراموش کنند و سفر معنوی خود را به کعبه مقصود نرسانند.

چه اینکه طرح گذشته مسجدالحرام، که یادگار دوران عثمانی است، به گونه ای طراحی شده است که جداره های یکنواخت آن سکوت می کنند تا توجه صرفا به کعبه باشد و صاحبش!

***اجرای طرح توسعه

پروژه توسعه در سه مرحله طی سه سال اجرا می‌شود، مرحله نخست در محرم الحرام گذشته، با تخریب بخش اول ساختمانها آغاز شده، که سبب کاهش قابل ملاحظه ظرفیت صحن طواف از ۴۸ هزار نفر به ۲۲ هزار طواف کننده در ساعت شده است.

پس از مراسم حج تمتع امسال (1392)، کار تخریب بخش دوم ساختمانها و همچنین انتقال بخشی از طواف کنندگان به مطاف آماده شده در صحن به صورت طبقاتی آغاز خواهد شد. پس از مراسم حج سال 1393 مرحله سوم طرح توسعه نیز آغاز می شود و تا پایان سال 94 کلیه دیوارها و جدارهای موقت و مطاف موقت برداشته شده و طرح توسعة صحن مطاف تکمیل و ظرفیت صحن مطاف تا ۱۰۵ هزار طواف کننده در ساعت یعنی دو برابر ظرفیت فعلی صحن طواف، افزایش خواهد یافت.اما اکنون که مرحله اول پروژه در حال اجراست، سازه ای فولادی و عظیم در مطاف اجرا شده است که حیرت بسیاری از زایران را برانگیخته است. سازه ای که مسئولین سعودی، از آن به عنوان سازه "پل معلق" ویژه ی زایران خاص (معلولین و بیماران و ویلچری ها و...)  یاد می کنند.

 
این سازه ی عظیم فولادی که ارتفاع آن همتراز سقف کعبه است، ویژه ی زایران معلول می باشد و به نظر می رسد سازه ای موقت است که تا پایان مرحله سوم طرح، بخشی از طواف کنندگان را پذیرا باشد و پس از آن برداشته خواهد شد.

این سازه ی عظیم که مانع از دید مستقیم به کعبه است و مزاحمت های فراوانی را برای طواف کنندگان و نمازگزاران ایجاد نموده و  ظاهر خشن و آزاردهنده ی آن، کعبه را در تنگنای حلقه ای فولادی قرار داده که محصول معماری وحشی وهابی هایی است که خود را خادم الحرین الشریفین می نامند و روز به روز طرح های بلندپروازانه شان به بهانه ی توسعه ی حرمین، علاوه بر نابودی میراث و تاریخ اسلام، خانه خدا را بیش از پیش تحقیر می کنند.
 

***طرح توسعه حریم مسجدالحرام

ابراج البیت یا همان "برج ساعت مکه" که هتلی 120 طبقه و شبیه برج ساعت «بیگ بن» لندن در انگلیس است، یکی از همان پروژه هایی است که به بهانه ی توسعه و اسکان زایران، تحقیر کعبه را دستور کار دارد. ارتفاع بیش از حد این آسمان خراش حس تحقیر کعبه را ایجاد می کند و در طول روز، سایه ی آن بر روی کعبه سنگینی می کند.
 
شایان ذکر است از آنجا که منابع سعودی تاکنون به طور رسمی از طرح نهایی و در حال اجرای مسجدالحرام رونمایی نکرده اند، طرح های متنوعی در فضای رسانه ای مطرح است که از میان آنان، طرحی که ذکر آن رفت، به عنوان جدی ترین گزینه مطرح بوده است. اما شواهد و قراین اجرایی نشان می دهد، طرحی که در رسانه ها با جدیت مطرح شد، اجرا نمی شود، بلکه طرح دیگری که تصویر آن در زیر می آید، در حال اجراست.  

 

در تصویر موجود از اجرای توسعه حریم حرم خداوند، نشانه های قوی از اجرای طرح فوق وجود دارد، که البته حکام سعودی ظاهرا خود را متعهد به توضیح و توجیه طرح های خود به مسلمانان جهان نمی دانند، و رفتارشان حکایت از آن دارد که خانه خدا را ارث پدری خود تلقی کرده اند که همچون اجداد قریشی شان در عصر جاهلیت، فقط به ثروت اندوزی از قِبَل آن مشغولند و برای پول بیشتر، اگر لازم باشد حرمت بیت العتیق را نیز می شکنند. البته این خادمان خود خوانده حرمین شریفین، برای توسعه حرم خداوند، تا کنون در حرمت شکنی کعبه از هیچ چیز فروگذار نکرده اند و از این باب، ما نیز به انتظار سر رسیدن ابابیل خداوند بر سرشان نشسته ایم و در قدم اول، دست از دعا بر نمی کشیم. 

نویسنده: اسماعیل ارجمندیمنبع: مشرق